/Kalwaria Zebrzydowska – Polska Jerozolima – ZACHWYĆ SIĘ POLSKĄ #5
Kalwaria Zebrzydowska

Kalwaria Zebrzydowska – Polska Jerozolima – ZACHWYĆ SIĘ POLSKĄ #5

Na liście polskich obiektów UNESCO znajdują się nie tylko obiekty o wysokiej randze historycznej, znaczące przyrodniczo czy kulturowo, można tu także odnaleźć miejsca sakralne, które łączą te wszystkie wartości. Niewątpliwie takim miejscem jest Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej nazywane często „polską Jerozolimą”. Ideą przewodnią tego miejsca jest odwzorowanie ostatniej drogi Chrystusa- w nawiązaniu do historii jego pojmania i ukrzyżowania.

Termin kalwaria nawiązuje do zespołu kaplic lub kościołów odwołujących się do stacji drogi krzyżowej- Męki Pańskiej usytuowanych w taki sposób, by pątnicy odwiedzając te symboliczne miejsca mogli odczuć jedność duchową z Jerozolimą. Stąd koncepcja modlitwy opartej na wędrówce wokół wzgórza i rozważaniach dot. cierpienia Jezusa Chrystusa.

Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej trafiło na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1999 roku jako jedyny tego typu obiekt na świecie. Jego wyjątkowość potwierdził też fakt nadania mu przez prezydenta RP rangi Pomnika historii. Taki tytuł przyznawany jest zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski.

Lista pomników historii jest wciąż uzupełniana. Trafiają na nie obiekty i obszary stanowiące niezwykłą wartość jako zabytki, a także odzwierciedlające bogactwo polskiej kultury. Znajdziemy tam zarówno zespoły staromiejskie, obiekty budownictwa obronnego, pola bitewne, jak również kanały czy zespoły klasztorne.

Łyk historii

Jak głosi legenda, około roku 1600 wojewoda krakowski- Mikołaj Zebrzydowski wraz z żoną doświadczyli cudu- widzenia, w którym ujrzeli trzy płonące krzyże wnoszące się ku niebu. Rzeczony wojewoda wiedziony pewnością, że realizuje Bożą wolę, na pobliskim wzniesieniu Żar ufundował kościółek pw. Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa, zbudowany według modelu przywiezionego w 1599 roku z Jerozolimy przez Hieronima Strzałę.

Bazylika Matki Bożej Anielskiej - Kalwaria Zebrzydowska
Bazylika Matki Bożej Anielskiej – Kalwaria Zebrzydowska

Jednak Zebrzydowski nie poprzestał na jednym obiekcie sakralnym- z jego inicjatywy powstały także: kaplica Grobu Chrystusa oraz niewielki klasztor. Zaś w 1604 roku zainspirowany dziełem Chrystiana Adrichomiusa opisującym Jerozolimę w czasach Chrystusa, fundator postanowił wybudować (w latach 1609–1617, według planów Pawła Baudartha) dwanaście kaplic Drogi Krzyżowej oraz pustelnię Pięciu Braci Polaków z kaplicą św. Marii Magdaleny.

Po śmierci wojewody, koncepcja rozbudowy obiektów sakralnych znalazła swojego kontynuatora w osobie Jana Zebrzydowskiego- syna pomysłodawcy. W ten sposób wzgórze wzbogaciło się o kolejnych pięć kaplic pasyjnych, osiem kaplic maryjnych, tzw. gradusy obok ratusza Piłata i kaplicę znalezienia Krzyża z pustelnią św. Heleny.

Z kolei Michałowi Zebrzydowskiemu kompleks klasztorny zawdzięcza swoją rozbudowę. Wraz ze śmiercią Magdaleny z Konopackich Czartoryskiej, która była ostatnią z tzw. wielkich fundatorów, skończył się okres dużych przedsięwzięć rozbudowy.

Fenomen Kalwarii Zebrzydowskiej

Założenie przestrzenne Kalwarii oparte jest na rozłożeniu na obszarze 6 km² 42. kaplic i tzw. kościołów Dróżek Pana Jezusa oraz Matki Boskiej, w tym celu, by stanowiły wzór obiektów z Ziemi Świętej a poszczególne miejsca odpowiadały miejscom w Jerozolimie, tj. Golgota, Syjon, góra Oliwna itp. W ten sposób na słowiańską ziemię przeniesiono najważniejsze obiekty związane z kultem religijnym katolicyzmu.

Dróżki Pana Jezusa (28 stacji – 24 obiekty) – ułożone zostały według ciągu narracyjnego, opowiadając historię ukrzyżowania Jezusa Chrystusa. Początek opowieści ma swoje miejsce w wieczerniku, w Wielki Czwartek i odzwierciedla obrazy męki Pańskiej aż po śmierć i pogrzeb w Wielki Piątek. Na trasie Dróżek znajdziemy kaplice: Wieczernika, Ogrójca, Pojmania na Cedronie, domy Annasza i Kajfasza, pałac Heroda i Piłata.

Oprócz wspomnień o charakterze pasyjnym, Kalwaria Zebrzydowska obfituje także w Dróżki Matki Boskiej (24 stacje – 11 obiektów), które z kolei nawiązują do słynnego motywu średniowiecznego Stabat Mater Dolorosa – ukazujące ból Maryi, towarzyszącej swojemu synowi w drodze na śmierć. Na Dróżkach Maryjnych znajdziemy także wydarzenia dotyczące pogrzebu Chrystusa oraz jego triumf zmartwychwstania. Część kaplic jest wspólna dla obu części założenia, np. Kościół Grobu Matki Bożej, Wieczernik czy Kościół Ukrzyżowania.

Już w XVII wieku stało się tradycją odprawianie nabożeństw drogą pielgrzymkową- od stacji do stacji przez osoby świeckie w konkretnych intencjach wierzących. Do dziś taka forma modlitwy cieszy się uznaniem wśród odwiedzających, którzy przybywają do Kalwarii Zebrzydowskiej często z konkretną intencją modlitewną.

Bazylika Matki Boskiej Anielskiej

Oprócz słynnych „dróżek” i stacji, na szczególną uwagę zasługuje murowany kościół wzniesiony w stylu manieryzmu niderlandzkiego, stanowiący obecnie prezbiterium, rozbudowany w latach 1680-1702 o prostokątną dwukondygnacyjną nawę podzieloną imponującymi pilastrami. Od północnej strony bezpośrednio z bazyliką sąsiaduje klasztor. Wnętrze bazyliki utrzymane jest w stylu barokowym, dlatego nie brak tu typowych dla tego okresu zdobień, złoceń i ornamentyki roślinnej. Na uwagę zasługuje dwukondygnacyjny chór zakonny z pięknie rzeźbionymi stallami.

Bazylikę „wspierają” trzy przylegające do niej kaplice: do prezbiterium wybudowana w latach 1658-1667 w stylu barokowym, przechodząca w rokoko, kaplica Zebrzydowskich, w której umieszczono cudowny wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej, do chóru zakonnego kaplica św. Antoniego Padewskiego z 1687 r. oraz do nawy kaplica Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Marii z 1749 r.

Mistyczna atmosfera

Kalwaria Zebrzydowska rocznie przyciąga około 1,5 miliona pielgrzymów, jest drugim co do wielkości i popularności miejscem kultu religijnego w Polsce. Największą popularnością i aktywnością pątników cieszy się okres wielkopostny, kiedy odprawiane jest misterium Męki Pańskiej. Uroczystość zadziwia rozmachem, przybyli wierni mają okazję przyjrzeć się rekonstrukcji wydarzeń z drogi krzyżowej Chrystusa z udziałem aktorów. Wiarygodność przedstawianych obrazów Triduum Paschalnego wywołuje silne przeżycia duchowe i skłania do refleksji.

Warto wspomnieć, że Kalwaria Zebrzydowska to także popularne miejsce tak silnie w Polsce zakorzenionego kultu maryjnego. Sanktuarium zyskało na znaczeniu w 1641 roku, kiedy to tamtejsza bazylika została wzbogacona o obraz Matki Boskiej, któremu przypisuje się cudowne działanie.

Na koniec zamiast podsumowania, słowa Jana Pawła II, który wielokrotnie odwiedzał Kalwarię Zebrzydowską. Oto, jak podsumował niezwykłą atmosferę tego miejsca:

Kalwaria ma w sobie coś takiego, że człowieka
wciąga. Co się do tego przyczynia?
Może i to naturalne piękno krajobrazu, który się stąd
roztacza u progu polskich Beskidów…

Jan Paweł II

Cykl artykułów – “Zachwyć się Polską” – UNESCO w Polsce

Ten wpis jest częścią cyklu, w którym staram się pokazać obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO zlokalizowane w Polsce.

Do tej pory w ramach cyklu ukazały się następujące artykuły:

  1. Zaczynamy cykl „ZACHWYĆ SIĘ POLSKĄ”!
  2. Puszcza Białowieska – Co w puszczy piszczy?
  3. Zamek w Malborku
  4. Hala Stulecia we Wrocławiu
  5. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy
  6. Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy
  7. TORUŃ Kopernika miasto z piernika – Średniowieczny zespół miejski Torunia

źródło zdjęć: wikipedia.org